İlk kapsül gardrop yazımdan sonra en çok aldığım sorulardan biri karar vermeye olan etkisi üzerine oldu. Her gün aynı kıyafetleri giymek gerçekten zihnimizi farkedebileceğimiz ölçüde rahatlatabilir mi? Bir fazla ya da eksik karar günün geri kalanını nasıl etkileyebilir? Benim favorim olan ve size de yakın gelebilecek bir başka yorum da şu oldu: “Ben Obama kadar önemli kararlar aldığımı düşünmüyorum. Gün içinde aldığım en önemli karar eve metrobüsle mi dönsem yoksa otobüsle mi oluyor.” Bu yazıda sorularınıza cevap olmasını umduğum bir kavramı ve ilgili araştırmaları paylaşacağım.
Karar Yorgunluğu (Decision Fatigue) Nedir?
Karar verme yorgunluğu (decision fatigue) bireyin gün içinde karar verme süreci uzadıkça ve kararların sayısı arttıkça verilen kararın kalitesinin düştüğünü ifade eden bir psikoloji deyimi. Belirli bir zaman dilimi içerisinde aldığımız kararların sayısı arttıkça kalitenin ve tutarlılığın düştüğünü savunuyor. İrade kabiliyetimizin (willpower) sınırlı olduğu ve tükenebildiğini gösteren çalışmalar bu kavramın son yıllarda popüler olmasına ve daha çok araştırılmasına sebep oldu.
Hakimlerin mahkemede verdiği kararlar üzerine yapılan bir araştırmada sabah verilen kararların, öğleden sonra verilen kararlara göre daha tutarlı olduğu görülmüş. Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir başka araştırmada ise her gün karşımıza çıkan, karşılaştırma gerektiren, negatif ve pozitif elementler barındıran kararlar verirken her seferinde daha düşük irade ve mantık ile karar verildiği görülmüş. En basit örneklerinden biri olan alışveriş yeteneğimizin zaman içinde düştüğü ve alışverişin sonuna doğru yorgunluğa düşerek daha mantıksız kararlar verdiğimiz de kanıtlanmış.
Beni en çok şaşırtan araştırmalardan biri de küçük büyük tüm süpermarketlerin uyguladığı pratik bir hile oldu. Süpermarketlerde kasaya yaklaşıldıkça şekerleme, çikolata, sakız ve diğer şekerli ürünlerin sıkça yerleştirildiğini, hatta kasanın hemen yanında elinizi uzattığınızda alabileceğiniz pek çok ürün olduğunu görmüşsünüzdür. Karar verme yorgunluğu kandaki şeker oranının düşüklüğüyle de ilişkili bulunmuş. Bu çalışmalara dayanarak pek çok süpermarket hem vücudunuzun şeker ihtiyacına hitap ediyor hem de suçluluk duygusu yüksek olan bu abur cuburları karar verme yeteneğiniz düştüğü sırada önünüze sunuyor, reddedilmesi zor bir teklif.
Günümüzde süpermarketlerde, kıyafet ve teknoloji mağazalarında kısacası tüm perakende sektöründe gereğinden fazla seçenekle karşı karşıya kalmamız da alışveriş yeteneğimizi düşüren başka bir etken. Bu konuda Barry Schwartz’ın artan seçeneklerin bizi nasıl paralize ettiğini anlattığı The Paradox of Choice kitabını okumanızı tavsiye ederim.
Kapsül Gardırop Nasıl Yardımcı Olacak?
Kıyafet seçimi konusunda geri dönecek olursak şöyle basit bir hesap yapmayı öneriyorum. Araştırmalara göre gün içinde bilinçli sayılabilecek ortalama 35000 karar veriyoruz. (Çocuklarda bu sayı 3000 olarak öngörülüyor.) İlk bakışta yüksek bir rakam gibi gözükse de araştırmacıların verdiğimiz her bir kararı ayrıntılarıyla birlikte hesapladığını düşünebilirsiniz. 2007’de yapılan bir araştırmaya göre gün içinde sadece yemek ile ilgili verdiğimiz kararların sayısı 250’ye yaklaşıyor. (Yeme içme düzenimizi gözden geçirdiğimiz ve alışkanlıklarımıza göre düzenlediğimiz Mindful Eating de başka bir yükselen trend.) Şimdi gün içinde kıyafetlerinizle ilgili verdiğiniz kararları düşünün. Her bir aksesuarın özenle seçildiği ve kombinlendiği, hava durumuna, toplantılarınıza, günlük programınıza göre şekilllendirilen bir kıyafet seçme sürecinden bahsediyoruz. Gün içinde spor yapacaksanız, akşam yemeğe çıkacaksanız, tatile gidecekseniz bu süreç daha da dallanıp budaklanıyor. Bunun yanı sıra bu kıyafetleri gardrobunuza eklemek için geçtiğiniz alışveriş sürecini düşünün. Gün içinde hep açık kalan bir kanalda arkadaşlarımızın kıyafetlerini ve maruz kaldığımız reklamları değerlendiriyor, alışveriş öncesinde ve esnasında yüzlerce seçenek arasından kendimize uygun olanı seçmeye çalışıyoruz. Tüm bunları göz önünde bulundurduğumuzda gün içinde kıyafet ile alakalı kararlarımızın yemek ile ilgili olanlardan fazla olduğunu varsaymamız yanlış olmaz diye düşünüyorum.
Bu kaba hesaba dayanarak sadece gardırobumuzu ve alışveriş alışkanlıklarımızı düzenleyerek gün içinde verdiğimiz kararları en az %1 azaltabileceğimizi söyleyebiliriz.
Eğer Kapsül Gardıropla ilgili yazılarımızı okumadıysanız: Kapsül Gardırop Nedir? – Kapsül Gardırop Kullanan Ünlüler
%1 Daha İyi Olmak
Gün içinde aldığımız kararların her birinin kısa vadeli kararlar olmadığını düşünürseniz sadece %1 rahatlığın hayatınızda yaratacağı değişikliği deneyimlemenizi öneriyorum. Kararlarınızın kontrolünü ele almak ve düşünme sürecinizi iyileştirmek için milyon dolarlık bir şirketin CEO’su ya da Amerika Birleşik Devletleri’nin başkanı olmanıza gerek yok.
İlerleyen günlerde karar verme sürecimizi nasıl iyileştirebileceğimiz ve günün ilk saatinde verdiğimiz kararların hayatımızı nasıl etkilediği üzerine birer yazı yazacağım. O zamana kadar %1 iyileştirmenin hayatımızı nasıl değiştirebileceğine dair şu yazıyı okumanızı öneririm.
