Black Friday ve Alışveriş Çılgınlığı

Malum Black Friday alışverişi ülkemizde de şaşırtıcı seviyelere ulaşmışken alışveriş alışkanlıklarımız, duygusal, biyolojik kökenleri ve alışveriş yaparken dikkat etmemiz gerekenler hakkında bir yazı yazmak istedim. Genel olarak indirim günleri ve tüketim alışkanlıklarımızdan bahsedeceğim bu yazının sonunda tüm yıl uygulayabileceğiniz alışveriş tavsiyelerini de paylaşacağım.

Black Friday Nedir?

Black Friday, ilk olarak Amerika’da ortaya çıkan bir indirim günüdür. ABD’de Şükran Günü’nden sonraki ilk Cuma günü mağazalar yüksek oranda indirim yapmaya, tüketiciler de noel öncesi alışverişleri için bu günü beklemeye başladılar. Günümüzde Black Friday pek çok ülkede kabul görmüş, sadece yeni yıl değil tüm bir yıl için alışveriş yapılan, fırsat peşinde koşulan bir gün haline geldi.

Mağazalarda sabahın erken saatlerinde oluşmaya başlayan sıralar, boşalan raflar, indirimli ürün almak için birbirini ezen, kavgaya tutuşan insanlar pek çok ülkenin Black Friday’de görmeye alışık olduğu manzaralar. Peki ne oluyor da bu insanlar kendilerini kaybediyor? İndirimler gerçek mi? Black Friday’de alışveriş yaparak tasarruf edilebilir mi?

Black Friday yurtdışında uzun süredir gelenek halini almış bir alışveriş kültürü fakat ülkemizde yeni yaygınlaşıyor. Tüketim kültürünün bir simgesi haline gelen bu günde şaşırtıcı manzaralar ortaya çıkıyor, her yıl daha büyük satış rekorları kırılıyor. Öncelikle Black Friday hakkındaki yaygın bir kaç soruyu cevaplamaya çalışalım.

Black Friday’de gerçekten indirim oluyor mu?

Bu sorunun cevabı markaya ve ürüne göre değişiyor ama gelişmiş ülkelerde Black Friday’de gerçekten yüksek yüzdelerde indirim oluyor. Ülkemizde ise henüz yüksek oranda indirim sağlayan çok fazla marka yok. Bazı markalar makul indirimler sağlarken, bazıları fiyat yanıltmacası yoluna gidiyor. Kesin olarak emin olmanın yolu ürünlerin Black Friday öncesi fiyatlarını da inceleyip karşılaştırmaktan geçiyor.

Markalar Black Friday’den nasıl para kazanıyor?

Markaların yüksek indirim oranları tüketicilerin eğer bu oranlara satış yapmak mümkünse neden bütün yıl bu fiyatlardan satış yapılmıyor, eğer markalar bu ürünlerden zarar ediyorsa firmalar nasıl para kazanıyor diye merak etmesine yol açıyor. Ülkemizde fiyat yanıltmacası gibi daha garanti yöntemler izlenebiliyor. Fakat yurtdışında yüksek indirimlerle karşılaşmak mümkün. Bunun sebebi uzun yıllardır uygulanan bu indirimlerin satışa olan etkilerinin artık tahmin edilebilir hacimlerde olması ve pazarlamacıların tüketici alışkanlıklarını çok iyi öğrenerek bunları manipüle edebilmesinden ileri geliyor. Yani evet markalar para kazanıyor. Bir kısmı kar marjını düşürerek reklam yapmayı amaçlarken çoğu marka günün sonunda kar marjında çok büyük bir kayba uğramadan Black Friday’den karla çıkıyor.

Black Friday - Kara Cuma ve Alışveriş Çılgınlığı

İnsanlar neden Black Friday’de alışveriş yapıyor?

Black Friday’de bu kadar alışveriş yapılmasının sebebi markaların üzerinde uzun yıllar çalışılmış ve bilimsel temellere dayanan pazarlama stratejileridir. Arka planda işleyen bir kaç satış tekniğini birlikte inceleyelim.

  1. Aciliyet Hissi
    Markalar aciliyet hissi yaratarak sağlıklı karar verme döngüsünün süresini kısaltıyor ve impulsive buying yani dürtüsel satın alma sürecini devreye sokmaya çalışıyor. Sınırlı süre geçerli olan indirimlerin satışları %300 artırabildiği kanıtlanmıştır fakat aynı taktiği sürekli görmeye devam ettiğimiz için bu etki giderek azalıyor. Black Friday’de ise kesin olarak belirlenmiş bir tarih olduğu için aciliyet hissi çok daha başarılı sonuçlar veriyor.
  2. Kıtlık Vurgusu
    Aciliyet hissi gibi kıtlık vurgusu da ürünlerin her an tükenebileceği, sınırlı sayıda olduğu ve bu indirimden faydalanan seçkin gruptan olmak için acele edilmesi gerektiği vurgusunda bulunuyor.
  3. Kalabalık Gruplar
    Sürü psikolojisi alışverişte de devreye giriyor ve insanlar grup olarak verdikleri kararlarda daha az titiz davranırken, sorumluluğu da grubun büyüklüğü oranında paylaştığını düşünüyor. Araştırmalar Black Friday’de özellikle kadınların gruplar halinde alışverişe çıktığını gösteriyor. Tüketiciler hızla diğer tüketicilerle bağ kuruyor ve grup davranışları göstermeye başlıyor.
  4. Rekabet
    Tüm bu psikolojik baskı ve yönlendirmelere maruz kalan tüketici söz konusu belirli ürünler olduğunda diğer tüketicilerle rekabet etmeye başlıyor. Daha fazla üründe, daha fazla indirim yakalamayı kendi pratik zekasının bir kanıtı olarak görüyor. Bazı durumlarda rekabet indirimin önüne geçiyor ve söz konusu tasarruf değil belirli bir ürün için ortaya çıkan talep ve onların arasından satın alma aşamasına gelebilecek seçkin grupta olma isteği öne geçiyor.
  5. Başarma Hissi
    Karar verme aşamasında grup davranışlarını izleyen ve birbirini taklit eden tüketiciler satın alma adımına yaklaştıkça bireysel çıkarlarını ön plana alıyor ve bu rekabet ortamında bir ürüne sahip olmak biyolojik olarak yüksek bir tatmin hissi sağlıyor. Araştırmacılar bu hissin gösterilen çaba ile doğru orantılı olarak arttığını ve kimi durumlarda cinsel hazzı bile tetikleyecek derecede yüksek olabileceğini savunuyor. Ayrıca daha fazla indirim kuponu toplayan kadınlarda stresin azaldığı ve oksitosin seviyesinin yükseldiği de yeni çalışmalarla kanıtlandı.

Tüm bu teknikler bir araya geldiğinde “eğer şimdi almazsam bütün bir yıl boyunca bu kadar ucuza bulamayabilirim” diye yola çıkan tüketici dürtülerini ön plana alıp mantığı bir kenara koyarak ihtiyacından fazlasını alarak eve dönüyor. Markalar da zaten bu primitif içgüdülerimize güveniyor.

Black Friday’de hiç alışveriş yapmayalım mı?

Bu kadar açıklamadan sonra Black Friday’de alışverişe çıkmamayı önereceğimi sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Minimalizmle ilgili yanlış bilinenlerden biri de minimalistlerin hiç alışveriş yapmadığıdır. Herhangi bir konuda olduğu gibi bu konuda da kendinizi ekstrem derecelerde sadeleştirmeniz bir kural veya gereklilik değil. Daha az eşya sahipliği ve daha fazla finansal özgürlük için tek yapanız gereken dikkatli bir tüketici olmak ve akıllı alışveriş yapmaya gayret etmek.

Black Friday’de alışveriş yapmak yerine satın alın. Karar vermeyi ve ihtiyaçlarınızı belirlemeyi son güne bırakmayın. Bunun yerine hazırlanmış ve gerçek ihtiyaçlarınızdan oluşan alışveriş listenizi Black Friday’de gerçekten uygulanmış indirimlerle satın alın.

Artık alışveriş çarkının nasıl işlediğini bildiğimize göre bütün yıl uygulayabileceğiniz bir kaç alışveriş taktiğine göz atalım.

Akıllı alışveriş için tavsiyeler

  • Alışveriş listenizi alışverişe çıkmadan önce hazırlayın. Çok acil olmayan ihtiyaçlarınızı mümkünse bir süre bekletin. Böylece gerçekten ihtiyacınız olup olmadığına karar verebilir, diğer ihtiyaçlarınızın yanında bir önem sırasına koyabilirsiniz.
  • Fiyat takibi yapın. Eğer indirim günlerinde alışveriş yapacaksanız alacağınız ürünlerin gerçekten indirime girip girmediğini öğrenmek için indirim gününden önceki fiyatlarına dikkat edin. Yurtdışından alışveriş yapacaksanız Keepa, Paribus gibi uygulamalardan fiyat takibi yapabilirsiniz. Yurtiçinden alışveriş yapacaksanız farklı mağazalar arası fiyatları Cimri, Ak Akçe, İnce Hesap sitelerini kullanarak karşılaştırabilirsiniz. Pek çok kullanıcının uyguladığı başka bir taktik de satın alacağı ürünleri indirim gününden önce sepete ekleyip fiyatları kaydederek indirim sonrası fiyatlarını karşılaştırmak.
  • Kupon kodlarını kullanın. İndirim günleri dışında alışveriş yapıyorsanız seçtiğini ürünleri satın almadan önce indirim kodları için bir arama yapın. Picodi, İndirim Kodu, Alerabat, Kuponrazzi gibi websitelerinden pek çok marka için indirim kuponuna toplu olarak ulaşabilirsiniz.
  • E-ticarette satın almak için acele etmeyin. Eğer satın alacağınız ürün sınırlı sayıda veya ihtiyacınız acil değil ise e-ticaret sitelerinde satın almak için acele etmeyin. Ürünleri incelerken bir hesap oluşturduğunuzdan ve ilgilendiğiniz ürünleri sepete eklediğinizden emin olun. Bir süre boyunca sepetinizdeki ürünleri ve emailinizi kontrol edin. Pek çok e-ticaret sitesi size özel indirim kuponları tanımlayacak, ücretsiz kargo vb. gibi tekliflerle sizi ödeme aşamasına taşımak için elinden geleni yapacaktır. Günümüzde neredeyse her e-ticaret firması için standart hale gelen bu uygulama ile hatırı sayılır bir miktarda tasarruf edebileceğiniz gibi ihtiyaçlarınızı da tekrar gözden geçirme şansınız olacak.

Umarım tavsiyelerim daha keyifli bir alışverişe ve mükemmel indirimler yakalamanıza yardımcı olur.

Kaynaklar ve ileri okuma için:
What Motivates Impulse Buying?
What Researchers Say About America’s Post-Thanksgiving Shopping Spree
New research reveals the reasons we shop on Black Friday
Professor studies shopping habits on Black Friday
The science behind why people kill each other over TVs on the Friday after Thanksgiving

İlginizi çekebilir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir